Dopamine: risico voor flow

Mensen zijn geprogrammeerd om plezier na te streven en pijn te vermijden. Het is een instinct dat teruggaat tot de tijd dat we actief op zoek moesten naar voedsel, onze eigen kleding moesten maken en elke dag onze schuilplaats moesten vinden en bouwen om te overleven.

Zonder dat we het destijds wisten, kwam deze staat van streven naar plezier onze neurochemie enorm ten goede. In zekere zin gedwongen worden tot een staat van pijn (moeten eten, moeten jagen) en vervolgens actief onze volgende maaltijd moeten nastreven (plezier). Deze eeuwenoude programmering vindt eigenlijk allemaal plaats in dezelfde delen van de hersenen. We ervaren pijn en plezier via hetzelfde mechanisme.

Anna Lemke, medisch directeur verslavingsgeneeskunde aan Stanford University en auteur van Dopamine Nation, legt uit dat pijn-plezierprogrammering als een wip is die altijd op een niveau wil blijven. Elke keer dat het wordt gebruikt, ongeacht de richting, probeert het automatisch zijn evenwichtspunt te hervinden, of zoals de neurowetenschap het noemt: homeostase. De communicatie voor het tot stand brengen van hemeostase gebeurt via neurotransmitters.

Neurotransmitters zijn de moleculen die communicatie van het ene neuron naar het andere neuron mogelijk maken. Deze signalen stellen ons in staat gedachten, emoties en alle dingen te hebben die onze hersenen doen. Neuronen werken elektrisch. Denk aan palingen in onze hersenen die elkaar nooit raken. In plaats daarvan zijn er ruimtes tussenin, die synapsen worden genoemd. Neurotransmitters zijn de chemische boodschappers die door het ene neuron worden vrijgegeven en aan het andere neuron worden doorgegeven, zoals een werper die een honkbal gooit en zich vervolgens hecht aan een receptor op het andere neuron, alsof de neurotransmitter is opgevangen.

Als het gaat om ons plezier-pijnmechanisme, is dopamine de belangrijkste neurotransmitter. Telkens wanneer we iets ervaren waarvan we denken dat het plezierig is, komt er dopamine vrij. Hoe plezieriger hoe meer dopamine.. Maar dopamine kan ook vrijkomen bij zeer intense pijn (denk aan ijsbaden). Dopamine is een multidimensionale hersenvaluta.

Stel je eet een koekje eet en dat zet meteen de aanmaak van dopamine in gang; e plezier-pijnmechanisme kantelt naar plezier. Zodra je stopt met het eten van het koekje is er een tekort aan dopamine, wat in feite betekent dat je nu overhelt in de richting van de pijn die het verlangen naar meer aanwakkert. Voor sommigen prima aanvaardbaar, voor anderen een heel sterk verlangen.

Hoe heeft dit mechanisme met flow te maken?

Dopamine speelt een belangrijke rol in jouw flow-staat-ervaring en fungeert als een van de zes krachtige neurotransmitters en hormonen die vrijkomen tijdens een flow-staat. Dat betekent dat je verslaafd kan worden aan de flow-staat. Als je daar aan toe geeft brandt je op. Vandaar het belang van en de aandacht voor herstel en breinkennis.